Een ‘goed’ leven leiden is het beste dat je kunt bijdragen aan een betere wereld, getuige het nieuwe boek van psychotherapeut en schrijver Martin van Kalmthout.
Het nieuwe boek van psychotherapeut en schrijver Martin van Kalmthout, Oog in oog met jezelf, is een collectie essays die gericht is op eerlijk psychologisch zelfonderzoek, persoonlijke verandering, de zin van het leven en de zoektocht naar filosofische kernwaarden. De auteur verbindt de geestelijke en existentiële gezondheid van het individu met de huidige maatschappij waarin wij leven. Van Kalmthout plaatst persoonlijke ontwikkeling in het kader van grotere sociaal-maatschappelijke vraagstukken en problemen die een gevolg zijn van moderniteit en grote mondiale veranderingen. Hij erkent de machteloosheid die wij als individuen kunnen ervaren in het aangezicht van snelle socio-politieke veranderingen, en biedt tegenwicht tegen de machteloosheid door te adviseren zelf een ‘goed’ leven te leiden en zo bij te dragen aan een betere wereld. Het adagio “Verbeter de wereld, begin bij jezelf” zou hier dan ook niet misstaan.
Het boek bestaat uit twee delen: het eerste deel is gericht op de psychologische wortels van de ellende van de wereld, en het tweede deel op de vrijheid van het individu om het leven zelf vorm en zin te geven. (p.12) De twee delen zijn ieder weer opgedeeld in respectievelijk 10 en 15 essays die samen één geheel vormen maar ook onafhankelijk van elkaar gelezen kunnen worden. Het is een boek om regelmatig op te pakken voor momenten van bezinning. De lezer kan de essays, die ieder variëren van 5 tot 7 bladzijden, op thema selecteren. De auteur is duidelijk in zijn doel: het boek is een reflectie van de auteur op belangrijke existentiële en levensthema’s, gestoeld op zijn ervaring uit de eigen psychotherapeutische praktijk.
Oog in oog met jezelf biedt dan ook geen “nieuwe theorie, benadering of methodiek” (p. 11), maar wenst vooral de lezer mee te nemen in de bespiegelingen van de auteur. De essays hebben dan ook geen bronvermelding of citaten. Het boek nodigt de lezer uit tot dialoog, tot respons, zelfreflectie en een antwoord op complexe levensvragen. Existentiële thema’s zoals dood, vrijheid, verbondenheid, zin, zinloosheid, eenzaamheid en autonomie passeren de revue. Het is voor Van Kalmthout belangrijk om bij jezelf stil te staan, om inzicht te krijgen in wat ons als mensheid en als individuen drijft, in de overtuiging dat dit van grote invloed is op onze directe omgeving. Om bijvoorbeeld moslimsterrorisme te begrijpen, moeten we leren inzien dat menselijke driften, verlangens en behoeften een rol spelen in de uitvoering van een terroristische daad, en dat ook wij als niet-terroristen dagelijks te kampen krijgen met moeilijke, verdrongen emoties of onze schaduwkanten.
Uitgangspunt van Oog in oog met jezelf is dat we allen de verantwoordelijkheid dragen om “oog in oog” met onszelf te staan, waarbij de oorzaken voor levensproblemen niet enkel meer buiten men zelf gezocht worden, zoals in de opvoeding, jeugd, of de Ander, maar dat we de verantwoordelijkheid dragen voor onze eigen psyche en zelfrealisatie. Ieder individu is verantwoordelijk voor zijn of
haar eigen kwaliteit van leven, vervulling en betekenisgeving. Het is een boek met een sterk existentialistische ondertoon. Met name de open, compassievolle maar ook kwetsbare behandeling van belangrijke levensthema’s zoals dood, zinloosheid, egoisme, vrijheid en geluk maakt dit boek een bundel die toegankelijk is voor een groot publiek. Het boek wordt gesierd door haar eenvoud en open taal, zonder teveel capsones en grote statements. Voor de doelgroep van lezers die op zoek is naar het beter begrijpen van de eigen conditionering, patronen en de oorzaak van het eigen innerlijk lijden, biedt dit boek verdieping, houvast en steun. Doordat Van Kalmthout ieder essay inleidt met een korte casus -casuïstiek die herkenbaar zal zijn voor velen- zijn de besproken thema’s in het boek te herleiden tot praktische situaties en daardoor eenvoudig te relateren aan het eigen leven. Voor de beginnende zoeker die geïnteresseerd is in de ontwikkeling van zelfkennis, persoonlijke ontwikkeling en ‘toegepast existentialisme’ is het boek een aanrader.
Daarentegen is het boek voor de ingewijde lezer met filosofische baggage leerzaam, maar niet erg innovatief. Het ontbreekt aan intellectuele prikkeling doordat vele gedachten en de meningsvorming van de auteur zelden worden onderbouwd. Het gebrek aan citaten, voetnoten en verwijzingen zal sommige lezers een welkome verandering zijn; desalniettemin kan dit voor de ervaren lezer en/of filosoof ook een punt van kritiek zijn: zonder solide onderbouwing van filosofische statements en levensovertuigingen blijft het enkel bij de mening van de auteur. Voor degenen die een naslagwerk zoeken kan het gebrek aan verwijzingen een gemis zijn. Desondanks moet gezegd worden dat de auteur zijn belofte inwilligt: het is een collectie van persoonlijke bespiegelingen van de auteur, die de lezer mee wenst te nemen in een proces van zelfontdekking. Al in al een prettig en leesbaar werk waarbij men op zachte wijze wordt uitgedaagd om over het zelf na te denken in de maatschappelijke context waarin we nu leven.
Beoordeling: 3.5/5 sterren
Uitgever: Synthese | Editie: april 2017 | Prijs: 18,95 | Bladzijden: 167 ISBN: 9789062711277
Deze recensie verscheen eerder in: Tijdschrift Filosofie, jrg. 27, nr 6. Uitgeverij Garant, november/december 2017.
Copyright @ Filosofie Tijdschrift, 2017.
Door Marleen Moors
Marleen Moors is existentiefilosoof, publicist en filosofisch consulent.
Recente reacties