Gelukkig zijn is het hoogst haalbare in dit leven. Toch? Niet voor psycholoog en journalist Emily Esfahani Smith, die uitdraagt dat we moeten stoppen geluk na te streven. Zij pleit voor het verleggen van de focus van geluk naar betekenis, of zingeving. Wat maakt volgens haar het leven de moeite waard? Willem Putman recenseerde voor Zinderend.nu haar recent verschenen boek: De kracht van betekenis. Hoe zin te geven aan je leven.
Ook wanneer dominante zingevingsculturen hun vanzelfsprekendheid en monopolie verliezen, wil dat niet zeggen dat zingeving niet relevant meer is. Het blijft een menselijke opgave. Of zoals zij het formuleert: “De zoektocht naar zin schenkt meer voldoening dan de zoektocht naar persoonlijk geluk.” Emily Esfahani Smith onderzoekt in haar boek welke rol zingeving speelt in het leven van mensen. Deze zoektocht start bij haar observatie dat er in de westerse samenleving sprake is van een zincrisis. Deels omdat ‘voor veel mensen met of zonder geloof de zoektocht naar zin van groot belang is maar ook ongrijpbaar is geworden. Deels ook omdat velen in de huidige cultuur er nauwelijks aan toe komen zich de vraag te stellen hoe je als mens een zinvol leven kunt leiden’. Voor haar boek heeft Esfahani Smith niet alleen literatuuronderzoek verricht maar tekende zij ook de verhalen van allerlei mensen in allerlei fasen van hun levens op. Zij probeert vanuit de literatuur en in die verhalen een soort grootste gemene deler te ontdekken. Wanneer je nu al die verhalen van mensen de revue laat passeren, wat valt je dan op? Zo komt zij tot een model op grond waarvan zij stelt: wanneer mensen over zingeving spreken dan komen deze vier elementen telkens terug. Deze vier elementen, die wij ook in de inhoudsopgave van haar boek terug vinden zijn: erbij horen, een doel hebben, verhalen vertellen, transcendentie.Erbij horen
Erbij horen, in verbinding staan met anderen, compassie, je inzetten voor anderen, geven is beter dan nemen.
Een doel hebben
Het hebben van een duurzaam en motiverend doel in je leven, een hoger doel, een bijdrage leveren aan de wereld en het verlangen een verschil te maken en bij te dragen aan iets dat boven jezelf uitstijgt.
Verhalen vertellen
Onze identiteit is deels narratief. Om zin in ons bestaan te kunnen ervaren, hebben wij een verhaal met een kloppend plot nodig. Een vertrouwd verhaal kan ontregeld raken wanneer wij in een crisis terecht komen. Verhalen vertellen helpt ons om aan een nieuw, zinnig en coherent plot te werken. Esfahani Smith spreekt in dit verband over een persoonlijke mythe, die ons vertelt hoe we zijn, waar we vandaan komen, hoe we zo geworden zijn en wat dat voor ons betekent.
Transcendentie
Een transcendente ervaring: “ …is een ervaring waarin we het gevoel hebben dat we boven de dagelijkse werkelijkheid uitstijgen en een hogere werkelijkheid ervaren.” Dat hoeft niet per se een religieuze ervaring in de strikte zin van het woord te zijn. Vaak verwoorden mensen ook ervaringen van eenheid, harmonie en het samenvallen met het bestaande.
Wanneer Esfahani Smith literatuuronderzoek en verhalen combineert, zijn het deze vier elementen die zij telkens ziet terugkeren. Zij treft deze aan binnen een specifiek religieuze context, maar ook daarbuiten. Esfahani Smith maakt in haar boek geen keuze voor of tegen een specifieke zingevingscultuur. “Maar misschien zijn er meer wegen naar een zinvol bestaan. Wegen die een aanvulling vormen op de wegen van de religie. Wegen die niet-gelovigen een alternatief bieden voor het geloof. Ja, misschien is het wel degelijk mogelijk om zinvol te leven, ook al besef je dat alles waar je voor werkt, alles en iedereen waar je van houdt, en alles wat je bent of hoopt te zijn – onze nalatenschap – op een dag zal verdwijnen en zal worden vergeten.”
Esfahani Smith laat staan en zien dat er in deze tijd verschillende zingevingsculturen naast elkaar bestaan en dat mensen daarin hun eigen keuzes maken. Anders gezegd: ze benadrukt het belang van zingeving en dat zin geven aan je bestaan voor elk mens een uitdaging vormt. Ze gaat ervan uit dat er geen systeem of cultuur is waarvan je kunt zeggen dat die per definitie beter is dan de andere. Ze signaleert, zij het kort, dat zingevingsculturen ook een negatieve en destructieve invloed op mensen kunnen hebben. Zingeving impliceert in die zin ook de taak kritisch te zijn en te blijven. In die zin moet je, kort gezegd, onderzoeken of een zingevingscultuur bijdraagt aan humaniteit en groei. Haar boek is zeker geen klassiek zelfhulpboek. Het geeft niet ‘vier handige tips om een betekenisvol leven te leiden’. Esfahani Smith laat op een onderbouwde en toegankelijke wijze zien hoe relevant zingeving is en blijft. Ze laat zien dat zingeving aan je bestaan geen vanzelfsprekendheid is, niet zelden ontstaat door een crisis die mensen meemaken en daarom ook om arbeid en kritische (zelf)reflectie vraagt. Voor lezers die zelf in een religieuze traditie zijn opgevoed zal veel van wat zij schrijft herkenbaar zijn, ook al hanteert zij zelf geen religieuze taal. Maar evenzeer geeft haar boek stof tot nadenken aan degenen die niet religieus zijn opgevoed, of die van hun religieuze wortels zijn vervreemd.
Hoewel Esfahani Smith zich vooral baseert op psychologische onderzoeken, laat haar boek ook zien dat psychologische hulp bij het oplossen van blokkades niet hetzelfde is als geestelijke begeleiding, getuige onder andere het citaat van de psycholoog Martin Seligman: “Maar, zo besefte hij (Seligman) mensen helpen om hun psychische problemen te overwinnen, is iets anders dan mensen leren om op een goede manier te leven.” Haar boek biedt voor geestelijke of spirituele begeleiding niet direct een model aan, maar het biedt zeker elementen die binnen een begeleidingstraject geïntegreerd kunnen worden.
Recente reacties