“Innovatieve technieken kunnen een heel zinvolle aanvulling vormen op de menselijke zorg en aandacht….Zinvol uitproberen met Tessa, de robotkat en Mywebb….”

 

Kerstmagazine 2018

Innovatie of vernieuwing heeft betrekking op nieuwe ideeën, goederen, diensten en processen. In de organisatie waar ik werk als geestelijk verzorger wordt er veel geïnnoveerd. En dat is mooi om te zien.

Zo hebben we Tessa: ze lijkt wat op een bloempot, maar kan ook een petje dragen, ze is niet groot, maar wel heel behulpzaam. Ze helpt cliënten herinneren aan afspraken. Ze houdt de agenda bij en geeft hints voor bepaalde activiteiten. Bijvoorbeeld wanneer het tijd is om koffie te drinken. Ze kan ook muziek laten horen. Tessa kan volledig individueel worden geprogrammeerd.

Er staat bij de beschrijving dat Tessa zinvol is en een echt maatje.

Ja, zinvol in de zin van praktisch en nuttig is Tessa zeker. Ze herinnert en geeft structuur; veel mensen hebben hier baat bij en dat is fijn. Sommige mensen vinden Tessa ook een bemoeial. Zo kom ik op een dag bij een mevrouw op bezoek en we raken in gesprek over haar leven. Ineens komt er een stem vanaf de vensterbank. “Het is tijd voor koffie.” We schrikken allebei een beetje, voelen ons bijna schuldig, dat we de koffie al op hebben.

“Kan ze uit?”, vraagt mevrouw. “Geen idee”, zeg ik. Ze vertelt dat het handig is, zo’n ‘ding’ om niets te vergeten, maar soms ook erg irritant. “Wat vind u precies vervelend aan haar?”, vraag ik haar. “Ik ben nu nog meer alleen, want eerst kwamen ze me roepen voor koffie en eten of als ik ergens heen moest. Nu roept dat ding en verwachten ze dat ik wel kom.”

Natuurlijk ziet mevrouw het nut wel in van deze pratende agenda, maar ze ervaart het niet als zinvol. Tenzij je zinvol ziet als nuttig, functioneel, praktisch.

Maar als je zinvol daarentegen ziet als betekenis geven aan je leven…dan nee, Tessa geeft geen betekenis bij deze mevrouw. Ze geeft aan wat mevrouw anders vergeet, waarmee ze mevrouw ook steeds aan haar vergeetachtigheid herinnert. Natuurlijk is ze nu zelfstandiger, maar als een begeleider haar komt halen voor het eten of de koffie, dan heeft ze gelijk een praatje of kan ze een vraag stellen.

Is dat zinvol? Nuttig? Of vervangt het wat we liever zelf zouden willen kunnen?

Innoveren heeft vele kanten.

Er zijn nog veel meer mooie uitvindingen, zoals de robotkat. Bijna levensecht ligt hij op het bed van Angela. Ik aai hem over zijn kop en gelijk begint hij te mauwen. Ze vindt hem lief en de poes houdt haar gezelschap. Het is mooi om te zien hoe ze van deze poes geniet, die net echt is. Troostend en zacht. Maar wat als ze nu mocht kiezen, tussen de robot kat en een echte kat?

Tja, dat is een moeilijke vraag, want een echte kat loopt soms weg en doet niet altijd wat je wilt…en dat kan natuurlijk niet, een echte kat op een afdeling…toch? Maar als het zou kunnen, echte dieren op de afdeling, een hond, een kat, konijn…dat lijkt haar toch wel erg gezellig. Maar deze robot kat is nu wel heel fijn.

Mooie vernieuwingen en fijn dat het kan, maar is het een zinvolle aanvulling op de menselijke zorg en aandacht? De term zinvol wordt zo veel gebruikt: zinvol uitproberen, zinvolle aanvulling, zinvolle dagbesteding….Ik weet dat je zinvol ook praktisch kan gebruiken, maar het suggereert dat we hiermee doen aan zingeving, betekenis geven aan het leven van anderen.

Doen we dat met deze technieken? Geven we hiermee zin? Dat vroeg ik mezelf af toen ik het las.

Ik vind het heel fijn dat we deze technieken hebben, uitproberen, kunnen kijken wat past, wat het doet en of het aanvult. Maar geeft het zin? Geeft het betekenis? Of zijn het substituten? Vervangen ze wat we liever zelf hadden willen kunnen?

Zoals de mevrouw met Tessa al zegt: “Ze is een bemoeial”. Ze herinnert haar aan haar vergeetachtigheid. Ze had het liever zelf kunnen bedenken.

De robotkat is mooi, maar degene die zelf voor een huisdier kan zorgen heeft toch liever een echt dier. Mooi dat als je dit niet kunt, er een vervanging is.

De spraakknop is mooi, maar je roept natuurlijk liever zelf, als je dit zou kunnen.

Het is nuttig en heel fijn, dat hier van alles in ontwikkeld wordt en ontwikkeld blijft worden. Maar het blijven vervangers waar we heel blij mee zijn, net als toen de rolstoel werd uitgevonden. Heel nuttig en fijn, maar zinvol? Nee, het geeft geen betekenis aan je leven. Het zorgt er voor dat je mee kan doen, dat je beperking je minder afhankelijk maakt. En het risico kán zijn dat je daardoor ook minder menselijke aandacht krijg. En dat is iets om alert op te blijven.

Is het zinloos? Zeker niet. Alle innovaties zijn nuttig en zorgen ervoor dat we met elkaar op weg blijven om betekenis te zoeken in ons leven.

Zoals de mevrouw met Tessa in de vensterbank aangaf: “Ze is een bemoeial, maar ze helpt me wel om op tijd ergens te zijn. Zo wist ik door Tessa dat je vandaag kwam en kon ik op tijd de koffie klaar hebben.” Samen konden we mede dankzij Tessa zoeken naar wat in haar leven van betekenis is, onder het genot van een kopje koffie.

Door Caroline Bezemer

Caroline Bezemer is geestelijk verzorger bij Abrona in Huis ter Heide en gespreksleider moreel beraad.